‘Babamın Kanatları’

Yönetmen Kıvanç Sezer, ‘Babamın Kanatları’ filmiyle adeta cehenneme dönen inşaat sektöründeki işçi cinayetlerine ve arkasında dönen dolaplara kamerasını çevirdi.

“Yeni bir yaşam yükseliyor. Hayalinizdeki eve kavuşmak için elinizi çabuk tutun!” reklamlarıyla pazarlanan gökdelenlerden her gün yeni bir iş cinayeti haberi geliyor. Size hayallerinizi vadeden bu gökdelenlerin duvarları nasıl örülüyor? Bu duvarların harçları nasıl karılıyor? Burada kimler bedel ödüyor? Bu duvarların arkasında neler oluyor?

Yönetmen Kıvanç Sezer ilk uzun metrajlı filmi ‘Babamın Kanatları’nda inşaat sektöründe yaşanan emek sömürüsüne ve işçi cinayetlerine kamerasını çeviriyor. Kimi maden ocağında kimi bir inşaatta kaderine terk edilirken göz göre göre gelen ölümler ve sonrasında dönen dolaplar ‘Babamın Kanatları’nda resmediliyor. Bu hafta vizyonda olan filmin yönetmeni Sezer: “Filmden çıkan insanların evine gittiğinde, ‘Acaba bu evi kim yaptı? Bu evi yapan acaba İbrahim Usta gibi birimiydi? Burada da birileri öldü mü?” düşünsünler istedim” diyor.

Koca koca insanların ‘fıtrat’, ‘kader’ diye tanımladığı işçi ölümleri ve arkasında dönen dolapları ‘Babamın Kanatları’yla beyazperdeye taşıdınız. Sizi bu hikâyeyi anlatmaya iten şey neydi?

2010’da üniversiteli bir gencin çalıştığı inşaattan düşüp yaşamını yitirdiği haberini okudum. Türkiye’de günde en az üç işçinin ölüyor olması, bana bu meselenin arka planında neler olduğunu düşündürdü. Daha geçen gün bir üniversite öğrencisi Muğla’da çalıştığı inşaattan düşüp hayatını kaybetmiş. Bu mesele o kadar güncel ki, her gün yaşadığımız bu sorunu kendi meşrebimce, kendi araçlarımla en iyi sinemada anlatırım diye düşündüm. Sinemanın gücüne güvenerek bu meseleyi topluma daha rahat ulaştırabileceğime kanaat getirdim. İnşaatlara gittim, işçilerle tanıştım filmi geliştirip üç yıllık bir çalışmanın ardından filmi hayata geçirdik.

Babamın Kanatları, işçi cinayetleri ve kimlik meselesi üzerinden yürüyen bir hikâye. Siz filminizi nasıl konumlandırıyorsunuz?

İnşaat Kürt işçilerin yoğun olarak çalıştığı bir işkolu. Film de kimlik meselesi illa ki var. Başörtülü bir karakter de var. Bunların hiçbiri sadece kimlik meselesine odaklanmak için değil. Filmde tüm karakterlerin ortak noktası; işçi ve emekçi olmaları. Karakterleri taşeron sistemin, hiyerarşi içindeki pozisyonları belirledi. Onun için bu film Kürt meselesine dair bir film değil ama Kürtlerin de meselesi olan, tam da sınıf meselesine dair bir film. Çünkü bu mesele hepimizi bağlıyor. Bu Brezilya, Arjantin, Dubai ya da İran fark etmiyor dünyanın birçok yerinde yaşanan sınıfsal bir sorun.

Etrafımızı saran yüksek binalar gökyüzünü kaplıyorken, o duvarlardan sızan kan hepimize dolaylı yoldan bulaşıyor. Diğer yandan tüm bu çirkinlikler güzel ve iyi yaşam olarak pazarlanıyor…

Türkiye dahil dünyanın bir çok şehrinde, kentleşme mantığı büyük bir metropol üretme üzerine kurulu. Bu çerçevede dikey olarak büyüyen konutlar, bu konutlar üzerinden para kazanan, rant büyüten bir sistem var. Bu bir çark ekonomiyi döndürüyor. Bu çarkların arasında ezilen insanlar var. Her gün yeni işçi ölümleri haberleri geliyor. Bu insanlar rakamlardan ibaret değil. Aslında çok basit önlemler alınarak bunun önüne geçilebilir. Devlet denetlemiyor. İşveren oldukça rahat. İşverenin sorumluluk alabileceği bir taşeron sistemi yok. Olayların üstünü kolayca örtebiliyorlar.

Filmde de gördüğümüz gibi işçiler tamamen işverenlerin insafına terk edilmiş durumda…

Yurtdışında “Türkiye’de iş yasası yok mu?” diye soruyorlar. “Bu sizin anlattığınız şey nasıl mümkün olabiliyor?” diyorlar. Ben de diyorum ki; ‘İş güvenliği yasası var. Hem de ileri bir iş yasası. Ama bu yasayı uygulayan, denetleyen yok”. Tabi bir diğer mesele sendikalar. Örgütlülük inşaatlarda çok düşük. Bu biraz işin gereği de böyle oluyor. Çünkü sürekli gezen ekipler var dolayısıyla, işçi tamamen kendi emeğinin kurbanı ediliyor. Ben biraz da bu çarkın arka planını, o çarkın içinde arada kalan insanların neler yaşadığının altını çizmek istedim.

Filmde muhafazakârlıktan, işçilerin sorunlarından, kimlik sorunundan bahsediyorsunuz. Bu anlamda Babamın Kanataları özel bir film olmasının yanında günümüzün gerçekleriyle çok örtüşüyor. Sizin için sinemada gerçekçiliğin nasıl bir önemi var?

Gerçekçilik, tüm hikâyeyi üzerine bina ettiğim alan. Beni, ayağı gerçeğe basan, toplumdaki bir meseleye işaret eden ve buradan hareket noktasını alan filmler etkiliyor. Ben bu bağlamda filmler yapmak ve bu bağlamda tartışılmak isterim.

Politik sinema denince ilk akla gelen sloganlar, sert ifadeler. Buradan hareketle siz filminizi nasıl yorumluyorsunuz?

Sloganvari, ajitasyon bunlar tabii ki sanatın içerisinde tarzlar. Bunu tercih etmedim. Olaylara biraz daha soğukkanlı yaklaşmaya çalıştım. Aslında seyirci çok ‘cool’ ve bu hikâyeleri zaten biliyorlar. İnsanlara bir şeyler öğretmek gibi bir iddiam yok. Bu kaldı ki sinemanın esas gücünün yattığı yer değil bence. Dolayısıyla ben daha hayatın içinde es geçtiğimiz küçük detayların, durumların, sinemasınını güçlü bir ifade aracı olduğunu; sinemanın tam da buraya yakıştığını düşünüyorum.

Filmde Menderes Samancılar’ın oyunculuğu çok konuşuldu. Siz filmin ana karakteri İbrahim Usta’yı ‘Menderes Samancılar’ı düşünülerek mi yazdınız?

Önce İbrahim karakterini yarattım. Sonra İbrahim karakterini kafamda canlandırırken bu imajın en çok kime benzediğini düşündüm ve Menderes Samancılar geldi aklıma. Özellikle mimikleriyle, ifadesiyle çok güçlü anlamlar iletebilen bir oyuncu. Bu sadece oyunculuk yeteneğiyle ilgili bir şey değil. Filme kendi ruhunu kattı diye düşünüyorum.

Filmin öne çıkan bir diğer karakteri Yusuf. Kulağında küpesiyle, kurduğu hayallere baktığımızda çok iyi bir gözlem var. Yusuf’un dünyasını nasıl bu kadar özgün içselleştirdiniz?

Filmin araştırma aşamasında birçok şantiyeye gittim. Gözlem yapmanın yanı sıra oradan arkadaşlar edinip onlarla ara ara buluştum; çay içip, muhabbet ettim. Orada kulağında küpe olan bir işçiyle karşılaştım, çok ‘cool’du. Konuşup gözlem yapınca bu yazım sürecine de çok şey katıyor. Yusuf aslında sınıf bilinci olan bir karakter değil. Bireysel çıkarları peşinde daha çok kendini kurtarmaya çalışıyor. Yusuf temsili olarak bir tarafıyla iyi hayalleri olan ancak başkalarının üstüne basıp yükselmeye çalışıyor.

Şantiyedeki işçiler hikâye için neler söylediler? Tüm bu yaşananlara nasıl bakıyorlar?

Aslında farkındalık var. Ama bir taraftan da işini kaybetme korkusu hâkim. İnşaat özelinde sömürünün çok billur olduğu bir alan. Belki bir plaza çalışanı için her şey bu kadar net değil, çetrefilli ilerliyor olabilir. Burada öyle değil, çok net. Ölebilirsin, sakat kalabilirsin, maaşını almıyorsan ailen aç kalabilir, sen aç kalabilirsin... Dolayısıyla işçiler bilinçli, ancak örgütlü olmadıkları için de korkuları var, çünkü çok yalnızlar.

Bu sektörde sömürü düzeni sizin de dediğiniz gibi çok net ve değişen bir şey yok. ‘Babamın Kanatları’ da tüm bu bilinenleri bir kez daha söylüyor. Peki ya sonra…

Tabii film seyirciye bir kurtuluş yolu sunmuyor. Daha ziyade bir durum tespiti yapıyor. Bu tespitten de duygu çıkarmaya çalışıyor. Filmden çıkan insanların evine gittiğinde, ‘Acaba bu evi kim yaptı? Bu evi yapan acaba İbrahim Usta gibi biri miydi? Burada da birileri öldü mü?” düşünsünler istedim. Sanki bu bina hep burada vardı… Ama birileri yaptı bu binaları, yaparken de bedel ödedi. Temel olarak umut tartışmasını filmde yaptım ama bu filmin senaryosu gereği pek ortaya çıkmadı. Umut nerededir, umut nedir, gibi bir tartışmayı daha çok kendi içimde yapıyorum. Dolayısıyla ikna edici yanıtlar bulabilirsem sonraki filmlerimde paylaşmak istiyorum.

İbrahim’in eşinin sessiz ancak bir o kadar da etkili direnişi belki de bir umut olarak görülebilir…

O küçük bir isyan. O imzanın atılmaması insanlık onuruna ait bir şey. Çünkü ‘kan parası’ dedikleri insanlık onurunu ayaklar altına alan bir şey. Şirket, bu meselenin peşini bırakmanız için size bir sözleşme imzalatarak sizin aslında onurunuzu yerle bir etmeye çalışıyor.

Çok erken bir soru ancak yeni projeler var mı?

Bir üçleme yapmak istiyorum. Bu filmde inşaat işçilerini anlattım. İkinci filmde aynı lüks siteye taşınan beyaz yakalı bir çiftin hikâyesini anlatmak istiyorum. Üçüncü filmde ise yine aynı inşaatı yapan müteahhidin hikâyesi olacak.

Canan Aydın / Birgün