BES’te değişiklik olacak mı?

Bireysel Emeklilik Sistemi’ne (BES) hareketlilik getireceği beklentisiyle 1 Ocak’ta devreye giren otomatik katılımda Mayıs sonu itibariyle cayma oranının tahminlerin üzerinde yüzde 50’lerde seyretmesi ekonomi yönetiminde rahatsızlık yaratırken, sektör yetkilileri bu sorunun giderilmesi için iki aylık cayma süresinin uzatılması ve cayanların süre beklemeden gönüllü girişlerinin devreye alınması gibi çözümler öneriyor.

Sektör temsilcilerine göre işveren katkısının eksikliği de sektörün gelişememesinde önemli bir sorun.

Sektör temsilcileri kamu çalışanlarının sisteme girmesi ardından cayma oranlarının azaldığına dikkat çekerken, her toplu katılım döneminde oranın daha da azalacağı belirtiliyor.

Ancak genel resimde oranların azaltılması için sektörün önerileri var; işveren katkısının önemine dikkat çekilirken, katılımcıların sistemi anlayabilmeleri için cayma hakkının iki değil daha ileri aylarda başlaması öneriliyor.

Yasa gereği sistemden ayrılanlar iki yıl sonra tekrar otomatik olarak sisteme dahil oluyor. Sektör yetkililerin önerisi ise sistemden çıktığı için “pişman” olan katılımcıların tekrar hızlı bir şekilde sisteme dahil olabilmesi için iki yıllık süre dolmadan gönüllü giriş imkanı sağlanması.

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada BES’e otomatik katılımda memurların cayma oranının 7 Haziran itibarıyla yüzde 45, otomatik katılımda daha önce BES’i bulunanlar hariç tutulduğunda cayma oranının ise yüzde 38 olduğunu söyledi.

Cayma oranlarının beklentilerinin üzerinde olduğunu söyleyen Şimşek, sistem genelinde cayma oranını azaltmak için çalışma yürüttüklerini söyledi ancak çalışmanın kapsamına dair bilgi vermedi.

Garanti Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer, işçi ve işveren temsilcileri, emeklilik şirketleri ve kamu otoritesinin BES’teki avantajları maksimize etmek için ortak bir noktada buluşması gerektiğini, sistemde kalıcılığı artıracak ana unsurun ise işveren katkısı olduğunu söyledi ve şöyle devam etti:

“Örneğin cayma hakkının altı aydan sonra başlaması ve katılımcıların sistemde daha uzun süre geçirip, sistemi öğrenmeleri, avantajlarını yaşayabilmeleri ikinci önemli unsur. Bugün sistemden ayrılanlar iki yıl içinde tekrar girecek ama yeni bir düzenleme ile çıkanlara gönüllü giriş imkanı sunulabilir. Bize ‘Caymıştım ama şimdi yeniden girmek istiyorum’ talebi ile gelen müşteriler var.”

Göçer katılımcıların sistemden ayrılma gerekçelerini ‘zorunlu BES’ ifadesinin rahatsızlık yaratması, ilk iki aydan sonra sistemden çıkılamayacağı algısı, gelir yetersizliği ve farklı birikim alternatiflerinin kullanılması olarak sıralıyor.

Bu yılın Ocak ayında ilk etapta 1,000 ve üzeri çalışanı olan özel sektör, 1 Nisan’dan itibaren ise 45 yaş altı kamu çalışanları ile 250-1,000 çalışanı bulunan özel sektör sisteme dahil oldu.

Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre 16 Haziran itibariyle BES’te katılımcı sayısı 6.8 milyon kişi, fon tutarı ise devlet katkısı dahil yaklaşık 68.9 milyon TL oldu. Otomatik katılım tarafında ise katılımcı sayısı yaklaşık 2.58 milyon, fon tutarı ise 534.13 milyon TL oldu.

Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan da çalışanların iki yıllık süreyi beklemeden sisteme dahil edilmesi yönünde bir değişikliğin pozitif etki yaratacağını söyleyerek, “Katılımcıların, cayma süresi bittikten sonra da diledikleri zaman sistemden ayrılabileceklerinin farkına varmalarını sağlayarak yüksek cayma oranlarını bir nebze düşürebileceğimizi düşünüyoruz” dedi ve şöyle devam etti:

“Bunun haricinde, ‘ilk 2 ay cayma, 2 ay sonrasında ayrılma’ modelindeki cayma periyodunun değiştirilmesi yönünde görüşler de bulunuyor. Öte yandan bilgilendirme ve iletişim faaliyetlerinin yoğunlaştırılmasının sisteme yönelik kamuoyu algısını olumlu etkileyebileceğini düşünüyorum.”

Şimşek son açıklamasında sahada olması gereken emeklilik şirketlerinin yeterince efor sarf etmediğini söyleyerek sektörü eleştirmişti.

Allianz Yaşam ve Emeklilik ile Allianz Hayat ve Emeklilik Genel Müdürü Taylan Türkölmez de sistemin en önemli eksikliklerinden birinin işveren katkısı olduğuna dikkat çekiyor.

“Topluma uygun olan sistemi bulmamız gerekiyor” diyen Türkölmez, “Otomatik katılım gibi önemli bir uygulamada, kişilerin istediği zaman çıkabileceği bir yapı yerine, çıkışın belli dönemlerde olduğu, onun dışında sistemde kalmanın gerektiği bir kurguya geçebiliriz” diyerek, şöyle örneklendirdi:

“Örneğin, altı ay sistemde kalındı, iki aylık bir izin verilir; iki ay içinde caymak isteyenler çıkar. Sistem kapanır, bir altı ay daha kalınır. Böylece belirli periyotlarda kişilerin çıkışına izin verilir. Her gün çıkılabilecek bir sistemden vazgeçmemiz gerekebilir. Kişilerin kalmalarını sağlayabildiğimiz ölçüde onlara neden bu sistemde olmaları gerektiğini anlatabiliriz diye düşünüyorum. Ayrıca 45 yaş üstü gönüllüyse eğer, sisteme alınması gerekiyor.”

Otomatik katılım ile 45 yaşın altındaki çalışanlar BES’e dahil olabiliyor.

Allianz verilerine göre 1 Ocak’ta 1.5 milyon, Nisan’da 4 milyon kişi sisteme girerken, Mayıs sonu verilerine göre Ocak ve Nisan dönemlerinde katılanların yaklaşık 2.6 milyonu sistemden ayrıldı, cayma oranı yüzde 47 oldu.

1 Temmuz’dan itibaren çalışan sayısı 100 ve üzeri ancak 250’den az olan işyerleri BES’e dahil olacak. Bu çerçevede Temmuz’da 2 milyon katılımcının daha sisteme girmesi bekleniyor.

REUTERS