Bugün 1 Aralık Dünya AIDS Günü. HIV virüsünün vücuda girip bağışıklık sistemini zayıflatması sonucunda ortaya çıkan AIDS, dünya çapında çok önemli bir sorun. Şimdiye dek 1 milyon insan HIV ile ilişkili hastalıklara bağlı olarak hayatını kaybetti. 2016 sonu itibariyle ‘HIV pozitif’ birey sayısı 37 milyon olarak açıklandı.

1 Aralık Dünya AIDS günü de Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘HIV pozitif’ bireylerin sağlık hizmetine ulaşım sorunlarına dikkat çekmek üzere değerlendiriyor. ‘HIV pozitif’ yetişkinlerin yüzde 54’ü, çocukların ise yüzde 43’ü yaşam boyu antiviral tedavi yani virüs tedavisi tedavi almak zorunda.

Cinsel temasların yanında damardan enfeksiyon kullanımı da virüsü bulaştırıyor. Ayrıca virüs gebelikte ve emzirme sırasında anneden bebeğe de geçebiliyor. Anneye başlanacak etkili antiviral tedavi bu bulaşıcılığı önemli derecede azaltabilir.

AIDS tedavisinde büyük çalışma

Öte yandan bilim insanları AIDS’e kalıcı çare bulma konusunda vazgeçmeden çalışıyor. Son olarak başlatılan çalışma Johnson & Johnson tarafından, ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) ve Bill & Melinda Gates Vakfı ile birlikte, iki aşı kombinasyonunun test edilmesini kapsıyor. NIH’nin desteklediği ilk aşı ise geçen Kasım ayında denenmeye başladı.

Her iki çalışma da, en yüksek yüzde 31 etkinliğe ulaşabilmiş önceki aşıların başarısını geçmeyi hedefliyor. Reuters’a konuşan J&J Baş Bilim Sorumlusu Paul Stoffels, aşının etkinliğin yüzde 50’nin üstünde olabileceğini söylüyor.

Küresel aşı hedefi

HIV virüsünün çok çeşitli olmasının, etkin bir aşı yapma yolunda büyük bir engel olduğunu belirten bilim insanları, yeni aşının ‘küresel’ bir etkisinin olmasını istiyor. Bu nedenle dünyanın her yerinden farklı virüs türlerini temsil eden ‘mozaik’ teknolojisi kullanılıyor.

Yeni çalışmada Güney Afrika, Malawi, Mozambik, Zambiya ve Zimbabwe’de cinsel açıdan aktif kadınlara deneysel aşı veya plasebo verilecek ve çalışmanın enfeksiyonları önleyip önlemediğini görmek için üç yıl boyunca izlenecek.

Temmuz ayında Paris’teki bir AIDS konferansında bildirilen ilk klinik sonuçlar, mozaik aşının güvenli olduğunu ve sağlıklı gönüllülerde iyi bir bağışıklık tepkisini ortaya çıkardığını gösterdi.

***

Türkiye’de 14 bin kişi AIDS’le mücadele ediyor

Türk Dermatoloji Derneği Veneroloji Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Özlem Dicle şu sorulara cevap verdi:

Türkiye’de AIDS sıklığı ne durumda?

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı istatistiksel verilerine göre 1985 yılından 31 Aralık 2016 tarihine kadar bildirimi yapılmış, doğrulanmış 14.695 AIDS/HIV hastası tespit edilmiştir. Yıllar itibariyle hastalık ülkemizde de önemli bir artış eğilimi göstermiş, geçen yılda 2573 yeni olgu tanımlanmıştır

HIV nasıl bulaşır?

HIV virüsünde çok eşlilik, korunmasız ve riskli cinsel temas dünyada ve ülkemizde en önemli bulaş yoludur. Bu nedenle HIV virüsünden korunmada en önemli yol cinsel ilişki esnasında kondom kullanımıdır. İkinci sırada ortak enjektör ile damar içi uyuşturucu kullanımı gelirken kan transfüzyonu, sağlık çalışanlarına kazara iğne batması vb gibi kan bulaşması ve nadiren anneden bebeğe doğum ya da emzirme sırasında bulaşma gelmektedir.

HIV nasıl bulaşmaz?

Dokunmak, sarılmak, tokalaşmak, gözyaşı, ter, tükürük vb. sekresyonlar, havuz, banyo ve tuvalet gibi ortak kullanım alanlarından HIV bulaşmamaktadır.

***

HIV hakkında eğitimler verilmeli

Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, HIV’in korkulması değil öğrenilmesi gereken bir hastalık olduğuna dikkat çekti. HIV virüsünün vücudun savunma gücünü zayıflatarak sağlıklı kişilerde hastalık yapamayan basit mikropların bile ölümcül enfeksiyonlara yol açmasına neden olduğunu anımsatan Sönmezoğlu, kişinin virüsü korunmasız cinsel temasla alması durumunda, ortalama 8-10 yıl hiçbir hastalık belirtisi olmadan yaşayabildiği için yine korunmasız cinsel yolla birçok kişiye bulaştırmayı sürdürdüğüne dikkat çekti. Sönmezoğlu, “Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar konusunda danışmanlık veren kurum sayısının az olması, kişilerin sağlık kurumlarına yeterli başvurularının olmaması, kayıt sistemlerinin yetersiz olması ve şüphe duyan kişilerin ücretsiz test yaptırabileceği kurum olmaması, toplumda HIV virüsünün hızlı yayılmasının nedenleri olarak sayılabilir” dedi.

***

Neler yapılabilir?

»18-45 yaş grubu başta olmak üzere toplumun tüm kesimlerine HIV konusunda eğitim verilmeli.

»Korunmasız cinsel temastan kaçınılması için özellikle genç erişkinler uyarılmalı.

»Cinsel temasla bulaşan başka hastalığı ve verem hastalığı olanlar ile gebeler HIV testi yaptırmalı.

»AIDS virüsünün kan ve genital salgılarda bulunduğu, sosyal yaşamda tokalaşma gibi deri temasları ile geçemeyeceği vurgulanmalı.

»HIV’in etkin tedavisinin olduğu anlatılmalı, özellikle bulaşma riski altında olan gruplar eğitilmeli ve test yaptırmaları için desteklenmeli.

»Tedaviye başlama ve devam etme konusunda hastalar desteklenmeli.