Bir ‘Garip’ Orhan Veli 104 yaşında

Orhan Veli Kanık, 104. doğum gününde anılıyor. Kanık, Türkiye edebiyatında Garip akımının kurucusu olarak pek çok şiire imza attı.

36 yıllık yaşamına ölümsüz eserler sığdıran usta şair Orhan Veli anılıyor. Türk edebiyatının usta isimlerinden Orhan Veli Kanık, 104. doğum gününde Google tarafından da bir doodlela ölümsüzleştirildi. Melih Cevdet ve Oktay Rifat ile birlikte yenilikçi ‘Garip’ akımının kurucusu olan Kanık, Türk şiirindeki eski yapıyı temelinden değiştirmeyi amaçlayarak sokaktaki adamın söyleyişini şiir diline taşıdı. Şair otuz altı yıllık yaşamına şiirlerinin yanı sıra hikâye, deneme, makale ve çeviri alanında birçok eser sığdırdı.

GELENEĞİ ATMAK İÇİN YOLA ÇIKTI

Yeni bir zevk ortaya çıkarabilmek için eski olan her şeyden uzak duran Orhan Veli, hece ve aruz ölçülerini kullanmayı reddetti. Kafiyeyi ilkel; mecaz, teşbih, mübalağa gibi edebi sanatları gereksiz bulduğunu açıkladı. “Geçmiş edebiyatların öğrettiği her şeyi, bütün geleneği atmak” amacıyla yola çıkan Kanık'ın bu arzusu şiirinde kullanabileceği teknik olanakları azaltsa da şair, ele aldığı konular, bahsettiği kişiler ve kullandığı sözcüklerle kendine yeni alanlar oluşturdu. Yalın bir anlatımı benimseyerek şiir dilini konuşma diline yaklaştırdı. 1941 yılında, arkadaşlarıyla birlikte çıkardıkları Garip adlı şiir kitabında bu fikirlerinin örnekleri olan şiirleri yayınlandı ve ‘Garip’ akımının doğmasına sebep oldu. Bu akım özellikle 1940-1950 yılları arasında Cumhuriyet dönemi şiirinde büyük etki bıraktı. Garip şiiri hem yıkıcı hem de yapıcı özelliği ile Türk şiirinde bir mihenk taşı kabul edilir.

Orhan Veli Kanık Eserleri

Şiir
Garip, (1941- O. Rifat ve M. Cevdet ile birlikte), Vazgeçemediğim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947), Karşı (1949), Nasrettin Hoca Hikâyeleri (1949), Bütün Şiirleri (1951).

Düzyazı
Nesir Yazıları (1953), Edebiyat Dünyamız (1975), Bütün Yazıları (1982- 1. Cilt “Sanat Edebiyat Dünyamız”, 2. Cilt “Bindiğimiz Dal”).

Çeviri
Bir Kapı Ya Açık Durmalı Ya Kapalı (1943- A. De Musset’den), Scapin’in Dolapları (1944- Moliere’den), Fransız Şiiri Antolojisi (1947), W.Shakespeare, Hamlet Ve Venedikli Tüccar (1949- C. Labm’dan – Ş. Erdeniz’le), Saygılı Yosma (1961- J. P. Sartre’den), Batıdan Şiirler (1963).

Orhan Veli Kanık Kimdir
Cumhurhurbaşkanlığı Armoni Orkestrası Şefi Mehmet Veli Kanık’ın oğlu olarak İstanbul’da doğan Orhan Veli, Ankara Gazi Lisesi’ni bitirdi ve bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümüne devam etti ancak öğrenimini yarıda bırakarak PTT Genel Müdürlüğü’ne girdi. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Tercüme Bürosu’nda da çalışan Orhan Veli’nin ilk şiirleri 1936 yılında Varlık dergisinde yayınlandı. İlk şiirleri biçim ve içerik açısından geleneksel özellikler taşımakla birlikte şair Fransız sembolistlerinin etkisinde kalmıştır.

Orhan Veli yalnızlık, sevda, umutsuzluk, doğa sevgisi, kaçış ve sıkıntı gibi temaları bireysel düzeyde ve romantik yaklaşımla ele alır. Hümanist ve demokrat dünya görüşü eserlerine de yansımıştır. Şiiri “insanın beş duyusuna değil, kafasına hitap eden bir söz sanatı” olarak tanımlayan Orhan Veli, kendisi gibi düşünen Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat’la birlikte ‘Garip’ akımının öncülüğünü yapmıştır. Eski şiir kalıplarına ve temalarına karşı çıkarak ‘Garip’ adlı kitapta eserlerini toplayan şair, şiirlerinde ölçü ve uyak kullanmamıştır. Garip’te yer alan şiirlerin müzik ve ritmden uzak olduğu, mümkün olduğunca yalın bir dille aktarıldığı ve popülist bir özellik taşıdığı görülür.

Diğer kitaplarında Garip’i aşmaya yönelmiş olsa da bütünüyle ondan kurtulamayan şair, Türk şiir sanatını tarihinde önemli bir yere sahiptir. O zamana kadar kullanılmayan konuları ve temaları şiirimize sokmuş, gülmece ve mizahtan yararlanmıştır. Emeğe duyulan saygıyı, küçükburjuva ve sıradan insanlarla halkın sıkıntılarını dile getiren gereksiz süs ve sözcük oyunlarından kaçan, halk diline ve deyişlerine yer veren, eleştirel bir şiir anlayışı oturtmuştur.

Eserleri:
Garip (1941), La Fontaine’nin Masalları (1943), Vazgeçemediğim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947), Karşı (1949), Nasrettin Hoca Hikayeleri (1949), Nesir Yazıları (1953), Edebiyat Dünyamız (1975), Bütün Yazıları I: Sanat ve Edebiyat Dünyamız (1982), Bütün Yazıları II: Bindiğimiz Dal (1982), Bütün Şiirleri (1982)

SÖZCÜ