MS hastalığı (Multipl Skleroz) nedir? 

Hafif belirtileri bacaklarda uyuşma, şiddetli vakalarda felç veya görme kaybı gibi sonuçları olan MS hastalığı, dünyada yaklaşık 3 milyon, Türkiye'de ise 35 bin kişiyi etkilemektedir. Peki MS hastalığı nedir? MS hastalığının nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri. İşte bilinmeyenleri ile MS yani Multipl Skleroz hastalığı…

MS HAKKINDA BAZI GERÇEKLER

– Multipl skleroz, merkezi sinir sistemini etkiler.

– Tanı genellikle 20 ve 50 yaşları arasında konur.

– Hastalığın nasıl ilerleyeceğini tahmin etmek imkansızdır.

– Hafif semptomlar arasında karıncalanma ve uyuşma bulunur, ancak şiddetli vakalarda görme kaybı ve felç olabilir.

– Tedavisi yoktur, ancak tedavi semptomları hafifletebilir ve kişinin günlük yaşamını sürdürmesine yardımcı olabilir.

MS NEDİR?

Multipl skleroz, merkezi sinir sistemine saldıran kronik bir hastalıktır. Beyin, omurilik ve optik sinirleri etkiler. Merkezi sinir sisteminde (CNS) sinir lifleri onları koruyan miyelin bir kılıfla çevrelenir. Miyelin ayrıca sinirlerin elektrik sinyallerini hızlı ve verimli bir şekilde iletmesine yardımcı olur. MS’de miyelin kılıfı birden fazla alanda kaybolup skar (iz) veya skleroz bırakır. Multipl skleroz “birden fazla alanda skar dokusu” anlamına gelir. Miyelinin bulunmadığı bölgelere plak veya lezyon denir.

Lezyonlar kötüleştikçe, sinir lifleri kırılabilir veya hasar görebilir. Sonuç olarak, beyinden gelen elektriksel impulslar (uyarılar) hedef sinire sorunsuz bir şekilde akmaz. Miyelin olmadığında, lifler elektriksel impulsları hiç yapamazlar. Beyinden kaslara mesajlar iletilemez.

MS TÜRLERİ

Dört çeşit MS vardır. Bunlar;

Klinik İzole Sendrom (CIS)

Bu belirtileri en az 24 saat süren multipl sklerozun karakteristik özelliğinin görüldüğü ilk bölümdür. Bu aşamadaki hastalar henüz MS tanı kriterlerini karşılamamaktadırlar çünkü CIS geçiren hastaların hepsi MS geliştirmeyebilir.

Nükseden-uyaran MS (RRMS)

Bu, MS’li kişilerin yüzde 85’ini etkileyen ve yeni veya artan semptomların ataklarını içeren en yaygın formdur.

Birincil ilerleyen MS (PPMS)

PPMS, erken nüksler ya da remisyonlar olmaksızın semptomların başlangıcından itibaren giderek kötüleşen nörolojik fonksiyonlar (sakatlık birikimi) ile karakterizedir. Vakaların yaklaşık yüzde 15’i PPMS’dir.

İkincil ilerleyen MS (SPMS)

İlk ataklardan veya nüksetme ve remisyondan sonra hastalık sürekli olarak ilerler.

MS BELİRTİLERİ NELERDİR?

MS, vücuttaki tüm eylemleri kontrol eden Merkezi Sinir Sistemi’ni (CNS) etkiler. Beyne giden ve beyinden mesaj taşıyan sinir lifleri hasar gördüğünde, vücudun herhangi bir yerinde semptomlar ortaya çıkabilir. MS hastalığının belirtileri kişiye göre değişebilmektedir.

MS’in genel belirtileri şunlardır:

– Kas güçsüzlüğü (Güç kaybı vücudun bir tarafındaki kol ve bacakta veya her iki bacakta birden olabilir.)
– Görsel rahatsızlıklar (Görme kaybı, çift görme)
– Koordinasyon ve denge ile ilgili zorluklar
– “iğneler” gibi uyuşma ve karıncalanma
– Düşünme ve hafıza problemleri
– İdrar kaçırma ve idrar aciliyeti
– Kabızlık,
– Konuşma bozukluğu
– Cinsel fonksiyon bozuklukları
– Yorgunluk
– Depresyon,
– Yutma zorluğu

MS HASTALIĞININ NEDENLERİ VE RİSK FAKTÖRLERİ

MS’in kesin nedeni bilinmemektedir, ancak bir otoimmün bozukluk olduğu düşünülmektedir. Bu, bağışıklık sisteminin tıpkı bir virüs veya bakteriye saldırır gibi miyelinlere istenmeyen bir yabancı cisim gibi saldırdığı anlamına gelir.

Risk faktörleri şunları içerir:

Yaş: 20 ila 50 yaş arasında bir tanı daha olasıdır.

Cinsiyet: Kadınlarda erkeklerden daha fazla MS görülür.

Etnik köken: Avrupa kökenli insanlar arasında daha yaygındır

Genetik faktörler: MS genlerle aktarılabilmektedir. MS’li anne veya babanın çocuklarında aynı hastalığın görülme oranı, toplumdaki aynı yaş grubu kişilerle kıyaslandığında 7-10 kat fazladır. Ancak genler, hastalığın oluşmasında tek faktör değildir.

MS ile bağlantılı olan diğer olası faktörler şunları içerir:

Toksik bir maddeye maruz kalma: Bu ağır bir metal veya çözücü olabilir.

Enfeksiyonlar: Epstein-Barr veya mononükleoz ve varisella zoster gibi virüsler tetikleyici olabilir.

Tuz: 2013 yılında yapılan bir çalışmada, diyette fazla tuzun otoimmün reaksiyonu tetikleyebileceği ileri sürülmüştür.

MS için tek bir tetikleme olasılığı yoktur, ancak muhtemelen birden çok faktör tarafından tetiklenir.

MS HASTALIĞININ TANISI NASIL KONUR?

Doktor, fiziksel bir muayene yaparak semptomları soracaktır ve hastanın tıbbi geçmişini göz önünde bulunduracaktır.

Tek bir test, tanıyı doğrulayamaz, bu nedenle hastanın MS kriterlerini karşılayıp karşılamadığına karar verirken birkaç tetkik gerekir. Bunlar;

Nörolojik muayene, görüntüleme taramaları (MRI), beynin elektriksel aktivitesini ölçmek için bir test, omurilik sıvısı analizi ve muhtemelen başka testler olacaktır. Bunlar semptomların diğer olası nedenlerini dışlamaya yardımcı olabilir.

MS TEDAVİSİ

Multipl skleroz için tedavi yoktur. Tedavi tipik olarak ataktan kurtulmayı hızlandırmaya, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya ve MS semptomlarını yönetmeye odaklanır. Bazı kişilerin hiçbir tedaviye ihtiyaç duymadığı gibi sadece hafif belirtileri vardır.

MS hastalığı tedavisi kişiye özel olmalı ve mutlaka erken dönemde başlamalıdır. MS hastalığının tedavisine ataklar sırasında gecikmeden başlanmalıdır. Erken dönemde başlanan MS hastalığı tedavisi hastalığın ileride hasar bırakmasını engellemektedir.

MS hastalığının tedavisinde koruyucu tedaviler (aşı) da büyük rol oynamaktadır. Sürekli MS atağı geçiren hastalara atakları %30-40 oranında önleyen koruyucu tedaviler (aşı) uygulanır. Ayrıca bu koruyucu tedavi atak sonrası engelli kalma riskini de azaltır. Çok sık MS atağı geçiren hastalarda atak sayısının azaltılması için interferon tedavisi uygulanmaktadır.

MS hastalığı tedavisinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da, kronik MS hastası olma riski taşıyan, tek atak geçiren hastalarda bağışıklık sistemini baskılayan koruyucu tedavilerin uygulanması önerilmemektedir. MS hastalığının tedavisinde özellikle hastalığın az görülen ağır tipleri için de artık tedavi seçenekleri bulunmaktadır. MS tedavileri bağışıklık sistemini baskıladıkları için ciddi risklere neden olabilmektedir. Bu nedenle MS hastalığı tedavisi yakın kontrol altında tutulmalı ve uzman sağlık kuruluşlarında uygulanmalıdır.

MS hastalığını kontrol altında tutabilmek için aşağıdakiler faydalı olabilir;

– Sizi çok yoracak işlerden kaçının
– Düzenli ve sağlıklı beslenin
– Alkol ve sigara gibi zararlı maddeleri kullanmayın
– Hareket edin!
– MS şikayetlerini artırabilecek olan hamam, sauna gibi sıcak ortamlar yerine ılık su tercih edin.
– Depresyondan uzak durmaya çalışın.

SÖZCÜ