Dünyayı asteroitlerden korumak mümkün olabilecek mi?

Son yıllarda Dünya'nın çok yakınından geçen ya da gökyüzünde patlayan gök taşlarını NASA odağına almaya hazırlanıyor. Henüz hiçbir teknoloji, Dünya'ya yaklaşan bir gök taşını görmemizi sağlayamıyor. Hatta bilim insanları bu durumu "şansa güvenerek yaşıyoruz" olarak tanımlıyor. Peki Dünya'ya yaklaşan göktaşlarından önceden haberdar olmak mümkün olabilecek mi?

Henüz, bilindiği kadarıyla Dünya’ya yıkıcı bir asteroit yaklaşmıyor. Yine de araştırmacılar bunun eninde sonunda gerçekleşeceği konusunda hemfikirler, bu yüzden dünyanın dört bir yanından uzmanlar geçen ay bu olasılık için bir hazırlık çalışması yaptılar.

Gezegen Savunma Konferansı’nda, yaklaşık iki düzine ülkeden 200 katılımcıdan oluşan bir grup, altı ay içinde bir asteroidin Dünya’ya çarpacağına dair varsayımsal bir senaryo üzerinde çalıştı. Ancak bu asteroidi yok edebilecek veya saptırabilecek bir görev başlatmak için zaman kısa olduğundan, mevcut hiçbir teknolojinin uzay kayasını durduramayacağı belirlendi.

Uzmanlar, gezegeni böyle bir tehditten başarılı bir şekilde korumak için beş ila on yıl önceden uyarılmaları gerektiğini tahmin ediyor.

GÖK TAŞLARINI TEŞHİS EDECEK YENİ BİR GÖREV

NASA’nın Dünya’ya Yakın Nesne Araştırmaları Merkezi yöneticisi Paul Chodas, Insider’a “Yapmak istediğimiz onları mümkün olduğunca erken bulmak. Dinozorların bir uzay programı yoktu ve onlara ne olduğuna bakın. Bir uzay programımız var. Yeterli zaman verilirse bu tehdit hakkında bir şeyler yapabiliriz” dedi.

NASA, zaman içinde yakındaki asteroitleri kataloglamayı ve güneş sistemindeki yollarını çizmeyi planlıyor, böylece bir gün Dünya’ya yaklaşan herhangi bir uzay kayası olursa bunu yok etme veya yolundan saptırma şansına sahip olabileceğiz. Ancak bunu yapmak için NASA’nın henüz var olmayan bir uzay teleskopuna ihtiyacı var. NEO Surveyor Mission (Near-Earth Object Surveillance, Dünya’ya yakın nesneler) olarak adlandırılan bu aracın, 2026’da Dünya’nın yörüngesine fırlatılması planlanıyor.

ŞANS ESERİ YAŞIYORUZ

MIT astronomu Richard Binzel’e göre; mühendisler ve bilim insanları, fırlatma için hazırlanmak şöyle dursun, uçuş için henüz böyle bir teleskop inşa etmeye başlamadılar. Potansiyel olarak tehlikeli asteroitler üzerinde çalışan Binzel, Insider’a verdiği demeçte, “Beklediğimiz her gün, zamanımız daha da azalıyor. Bunun anlamı, şu anda bizi büyük asteroit etkilerinden korumak için sadece şansa güveniyoruz. Ancak şans, bir plan değil” diyor.

Bununla birlikte, NASA, geçen ay NEO Surveyor’un kritik bir incelemesini gerçekleştirdi. NASA’nın artık bu görev için fon alınıp alınamayacağına dair karar vermesi bekleniyor. Projeyi yöneten Amy Mainzer, Insider’a şu an için her şeyin iyi gittiğini söyledi, ancak NASA henüz kararını açıklamadı.

GÖK TAŞLARI YAKINIMIZDAN GEÇİYOR AMA KİMSENİN HABERİ OLMUYOR

Ancak geçtiğimiz yıl yaşanan gelişmeler adeta NASA için uyarı niteliği taşıdı. Ağustos ayında, bir araba büyüklüğündeki bir asteroit, Dünya’ya şimdiye kadar bilinen en yakın noktadan geçti. Gezegenimizi yaklaşık 1.830 mil ıskaladı. Gökbilimciler, uzay kayası yanımızdan geçene kadar varlığından habersizdiler.

Küçük boyutu nedeniyle, çarpmış olsaydı bile muhtemelen herhangi bir tehlike oluşturmayacaktı. Ancak bu sürpriz ziyaret, önemli bir noktayı gösterdi: Kimse onun geldiğini görmedi, çünkü güneş yönünden yaklaşıyordu. Şu anda kullanılan teleskoplar sadece geceleri gökyüzünü gözlemleyebilir, bu da güneşten bize uçan neredeyse her şeyi kaçırdıkları anlamına geliyor.

NEO Surveyor, güneşe doğru da bakabilecek, kızılötesi ışık kullanacağından Dünya tabanlı teleskoplar için çok karanlık olan asteroitleri de tespit edebilecek.

DAHA ÖNCE REDDEDİLDİ

Ancak böyle bir görevin bütçesi için Kongre, 2005 yılında NASA’nın 140 metre veya daha büyük boyuttaki Dünya’ya yakın tüm nesnelerin %90’ını bulmasını ve izlemesini zorunlu kıldı. Oysa, NASA, şu ana kadar bu nesnelerin yalnızca yaklaşık %40’ını tespit edebildi. NEOCam adlı benzer bir asteroit izleme görevi de daha önce üç kez geri çevirdi.

Mainzer, fikri ilk olarak 2006’da sundu, ancak NASA bunu resmi bir görev olarak kabul etmeyi reddetti. 2010 yılında benzer başka bir teklif NASA, teleskopun elektronik dedektörlerine teknoloji geliştirmek için sadece bir miktar fon ayırdı.

GÖKYÜZÜNDEN YENİ BİR UYARI DAHA

2013 yılında, ev büyüklüğünde bir asteroid, Rusya’nın Chelyabinsk kentinde gökyüzünde patladı. Patlama, binalara zarar verdi ve 1.400’den fazla insanı etkileyen bir şok dalgası yaydı. Hiç kimse onun geldiğini görmemişti.

Mainzer, NEOCam misyonunu 2015’te bir kez daha önerdi, ancak NASA teleskoba fazladan bir yıl fon sağladı. NEOCam hiçbir zaman resmi bir NASA görevi olamadı.

UZAY TELESKOPU İÇİN HAZIRLIKLAR BAŞLADI

2019’da Dünya’nın 45.000 mil yakınından bir uzay kayası geçti. NASA’nın bu konuda neredeyse hiçbir uyarısı yoktu. Ve bu olaydan iki ay sonra, resmi olarak NEO Surveyor adlı yeni bir görevin başlatıldığı duyuruldu. Bir NASA sözcüsü Insider’a yaptığı açıklamada, “NEO Surveyor önceki NEOCam konseptine dayalı olsa da, gezegensel savunma gereksinimlerine daha yakından odaklanıyor” dedi.

Binzel kararı ileriye doğru büyük bir adım olarak nitelendirdi. NEO Surveyor, NASA’nın hâlâ “A Aşaması” olarak adlandırdığı, tasarım ve teknoloji geliştirmeye odaklanan bir aşamada. Mainzer’e göre ekip, kızılötesi kamera çipleri tasarlıyor ve teleskopun bir rokete nasıl yükleneceğini planlıyor.

Binzel, NEO Surveyor’u ilerletmek için NASA’nın gezegen savunma programının yılda yaklaşık 225 milyon dolara ihtiyacı olacağını söylüyor. NASA’dan Thomas Zurbuchen, teleskopun toplamda yaklaşık 500 ila 600 milyon dolara mal olabileceğini tahmin ediyor.

NASA, NEO Surveyor Mission’ın Aşama B için hazır olduğuna karar verirse, ekip prototipler oluşturmaya, donanım ve yazılım geliştirmeye başlayabilecek.

Mainzer, proje bir sonraki aşamaya geçerse 2026 lansmanı için hazır olacaklarını söylüyor. Aksi takdirde, görev daha da ertelenebilir: “Bence bu görev yapılacak en doğru şey. Bu, insanların geceleri endişelenerek uyanık kalmasını gerektiren bir sorun değil, ancak listemizden çıkarmak istediğimiz bir şey.” SÖZCÜ