Sandukaların 560 Yıllık Sırrı

Ayasofya Müzesi Şehzadeler Türbesi’nde geçen yaz yapılan restorasyon sırasında nefes kesen bir gelişme yaşandı. Yeşil çuhaları kaldıran uzmanlar altında kumaş eserler buldu. Türkiye’nin sayılı tekstil uzmanları arasında yer alan Sibel Arça’nın gözetiminde titizlikle yerlerinden kaldırılan eserlerin türbede gömülü olanların son giydikleri kıyafetleri olduğu düşünülüyor.

Sultan Abdülaziz döneminde yapılan 11 Mart 1865 tarihli sayımda yer almayan eserler, heyecan yarattı. Ayasofya Müzesi depolarında koruma altına alınan eserler konservasyon ve onarımdan sonra Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergilenecek. 560 yıl sanduka üzerinde kalan eserlerin sergilenebilecek kadar iyi durumda olması uzmanları şaşkına çevirirken Los Angeles Lacma Müzesi konservasyon çalışmaları için sponsor olmayı önerdi bile.

Lacma Müzesi’nin daveti üzerine 1 hafta boyunca burada bulduklarıyla ilgili brifingler veren Arça, ‘‘Sandukaya ölünün kıyafetlerinin konması, İslamiyet öncesi Türk geleneklerinden kaynaklanır’’ dedi. Arça “Osmanlı cenaze törenlerinde ölen kişinin mezar yerine kadar taşındığı tabut ve gömüldükten sonra sandukası üzerine ölen kişiyi canlı gibi temsil eden elbisesi, beline kemeri ve kaması, baş kısmına sarığının yerleştirilmesi, kişinin soyutlanarak simgeleştirildiği yorumu yapılabilir” diye konuştu.

Ölenin en güzel giysisi
Sanat tarihçisi Prof. Dr. Nurhan Atasoy da ‘‘Osmanlı türbe mimarisinde kıyafetleri sandukaya koyma geleneği vardır. Ölü sandukada değil, altındaki toprakta yatmaktadır. Padişah türbelerinde sandukaların üzerine kıyafet koyma kültürü olduğunu daha önce de birkaç türbede gördüm. Bunu İslam anlayışı ile birleştirmemek lazım. Kalkıp bunları giyecek değil. Böyle bir inanç da yok zaten. En güzel kıyafetini koyuyorlar’’ dedi.

Yeşil çuhanın altından çıktı
SANDUKA: Güvez çatma kadifeden, karanfil motifli kılıf ve güvez zemin üzerine yeşil, mavi, beyaz, güvezi ipek ve klapdan (sırma veya telle karışık eğrilmiş pamuklu ip) ile dokunmuş kemha (atkısı ve çözgüsü ipek, üzeri hafif tüylü kumaş) kumaştan, yakasız, kısa kollu, cepli kaftan.
SANDUKA: Beyaz, mavi ipek ve altın klaptanla dokunmuş kaftan. Karakteristik Osmanlı motifleriyle bezeli.
SANDUKA: Şehzade kaftanıyla birlikte zikzak desenli Ravza-i Mutahhara’nın (Hz. Muhammed’in kabri) iç örtüsü.
SANDUKA: Hanım Sultan’ın güvezi çatma kadifeden ve karanfil motifli entarisi. Ravza-i Mutahhara iç örtüsü parçaları ve Kısve-i Şerif (Kâbe Örtüsü) parçası.
SANDUKA: Kısve-i Şerif ve Ravza-i Mutahhara örtüleri.