Halileli: Troia Ovası’nda Bir Köy

   Başlıktaki ismi taşıyan ve 2018 Troia Yılı’nın ilk sivil etkinliğinin bir sonuç ürünü olan, yeni çıkan kitabımı sizinle paylaşmak istiyorum. Bir yerleşmenin isminden yola çıkarak yaşadığımız bir maceranın adıdır bu…

   Yerleşme adları; yerleşmelerin bulunduğu coğrafi çevre özellikleri, tarihi, sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri hakkında fikir verebilmektedir. Başka bir ifadeyle yer adları, insan ile mekân arasındaki ilişkileri yansıttığı gibi insanın mekânı algılayış biçimi hakkında da fikir vermektedir. Bu çalışmanın temelini oluşturan da budur. Çanakkale Merkez ilçeye bağlı, Troia Ovası’nda yer alan; efsanelerin tarihleşmesinden veya tarihin efsaneleşmesinden doğan kanlı-canlı bir köyü; Halileli Köyü’nü anlamaya çalışacağız.

   Halileli Köyü Troia Ovası’nın kenarında yer alan ve zamanla değişen deniz seviyelerinden ve taşkınlardan etkilenmeyecek yükseklikte bir konuma sahip olan bir alanda kurulmuştur. Ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmese de, Dümrek (Simois) Çayı’nın getirdiği alüvyon dolgusunun doldurduğu ovanın verimliliği ve su kaynaklarına olan yakınlığı düşünüldüğünde buranın tercih edilmesi şaşırtıcı değildir. Köyde Geç Roma/Bizans dönemlerinden başlayarak günümüze kadar bir yerleşim devamlılığı söz konusudur. Zaman zaman terkedilmiş olan yerleşim alanına her seferinde farklı gruplar tarafından yeniden yerleşilmiştir. Ünlü coğrafyacı Strabon’un anlattığı Polisma yerleşim yeri ile bir bağlantı kurulduğunda Milattan Önce bir dönemde burada yerleşim başlamış olabileceğini düşünmek yanlış olmaz. Köyün batısında yer alan ve Karşı Mahalle olarak isimlendiren yer ile köyün kuzeyinde (Çatırak Bölgesi) yer alan ve eski temel kalıntılarının olduğu söylenen yer bu durumu desteklemektedir. Fakat bu alanların ne zaman terkedildiği konusunda net bir bilgi yoktur.

   Köyün Türkleşmesi veya Türklerin köye yerleşmesi ise 13.-14. yüzyıllarda olmuştur. Karesi Beyliği döneminde Halil Ece Saltuk önderliğinde Balkanlar üzerinden gelip Gelibolu’dan Lapseki taraflarına geçen Türkmenler’in bölgeye yerleşmesi ile başlayan süreç içerisinde Halileli köyünün yeniden kurulduğu düşünülmektedir. Osmanlı dönemindeki haritalar ve kaynaklar bu durumu gösteren önemli kanıtlardır. Fakat bazı seyyah metinleri göz önüne alındığında, köyün Osmanlı döneminde bir süre terkedilmiş olabileceği düşünülmektedir. Şu an köyde yerli (manav) diyebileceğimiz bazı aileler vardır. 93 Harbi olarak bilinen, 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinden sonra köye gelen göçmenler, buraya yerleştiklerinde bu ailelerin Rumlarla birlikte burada yaşadıklarını söylemişlerdir. 93 Harbi sonrasında gelen ilk Türk muhacir gruptan sonra 1912 Balkan Harbi’nden sonra göç etikleri söylenen, Kosova göçmeni Arnavut aileler, 1928’de köye gelerek, 1923 yılında göç eden Rumların evlerine yerleşmişlerdir. 1934’te çıkarılan 2510 Sayılı İskan Kanunu sonrası köye büyük bir grup muhacir daha gelmiştir. Son büyük grup ise II. Dünya Savaşı sonrasında 1950’li yıllarda köye gelmiştir. Köyün yeniden kuruluş sürecinden günümüze Anadolu’nun farklı bölgelerinden birkaç aile daha köye yerleşmiştir. Fakat köy nüfusunun tamamına yakınını muhacirler oluşturmaktadır.

   Halileli’nin hikayesi,  Ortadoğu’da başlamış, oradan Anadolu’ya, Türkmenistan’a, Horasan’a ulaşmış ve tekrar Anadolu’dan geçerek Kafkasya’ya ulaşmış ve nihayetinde Balkanlar üzerinden tarihin farklı dönemlerinde Anadolu’ya geçen, farklı grupların, fakat aynı milletin bedeninde bu topraklarda hayat bulmuştur.