Beyin sisi, alzheimer değildir!

Kelimeleri bulamıyor, dalıp gidiyor, ne okuyorsan aklında tutamıyorsan bu bir hastalık olmayabilir ama ihmal de edilmemeli. Beyin sisi tıpkı Alzheimer ya da bunama gibi hissettirse de geçici ve geri çevrilebilir olabilir. Sorun, zamanında fark edilmemesidir.

Beyin sisi ne demek?

Zihniniz bulanık, dikkatiniz dağınık mı? Kafanız çalışmıyor gibi mi hissediyorsunuz? 
Bu durum, halk arasında “beyin sisi” (brain fog) diye adlandırılır. Tıpta buna “nörobilişsel bulanıklık” (cognitive dysfunction) denir. Beyin sisi bir hastalık değildir, ama ciddi bir belirti olabilir. Uyaranlara geç yanıt verme, kelimeleri bulmakta zorluk, aynı cümleyi tekrar tekrar okumak, kısa süreli hafızada zorlanmak gibi şikâyetlerle kendini gösterir.

Gözünüzden kaçan belirtiler

- Aynı cümleyi birkaç kez okumak zorunda kalmak.
- İnsan isimlerini ya da kelimeleri hatırlamada zorlanmak.
- Evde bir şey arayıp ne aradığını unutmak.
- Televizyon izlerken konuyu kaçırmak
- Konuşurken aniden durup cümleyi toparlayamamak.
- Kolay sinirlenme, içe kapanma
Bu belirtiler her gün olmuyorsa endişe etmeye gerek yok ama haftalık tekrarlar varsa altta  yatan nedenin bulunması önemlidir.

İlk yapılacaklar

- Kan tahlili: B12, D vitamini, demir, TSH. (tiroit)
- Uyku analizi: Uyku süresi ve kalitesinin değerlendirilmesi.
- Kan şekeri ve insülin direnci testi.
- Psikolojik değerlendirme: Depresyon ya da anksiyete varlığı
Beyin sisi teşhisi için özel bir test yoktur. Belirtiler sorgulanır, nedenler ayıklanır. Gerekirse nörolojik değerlendirme yapılır.

Nedenleri düşündüğünüzden farklı olabilir

- 50 yaş üstünde beyin sisi yaşayanların çoğu “Herhalde yaşlandım” diye düşünür. Oysa tabloya neden olan sorunlar genellikle önlenebilir veya düzelebilir:
1. Uyku eksikliği ve kesintili uyku.
2. B12, D vitamini, demir gibi eksiklikler.
3.Tiroid bezinin az çalışması. (hipotiroidi
4. Depresyon ve anksiyete.
5. İnsülin direnci ve gizli şeker.
6. İltihaplı bağırsak sendromları. (gut–brain axis)
7. Menopoz ve östrojen düşüşü
8. COVID sonrası etkiler. (post-viral beyin sisi)
Harvard Health’e göre özellikle menopoz sonrası kadınlarda hormon düşüşü, bilişsel algıyı etkileyerek “Beyin bulanıklığı”na neden olabiliyor. 
(Kaynak: Harvard Women’s Health Watch, 2022)

Beyin sisinin arkasındaki gizli eksiklikler

Çoğu kişi kelime bulamama, dalgınlık ve kafa karışıklığını sadece “yoğunluk” ya da “yaş” olarak yorumlar. Oysa basit bir kan testiyle saptanabilecek eksiklikler de beyin sisi yaratabilir:

Zihinde sis varsa dikkat!

- Alzheimer değil ama yaklaşıyor olabilir!
- Sabahları kafanız çalışmıyor mu? Nedenini öğrenin.
- Bu unutkanlık ‘yaşlılık’ değil, tedavi edilebilir bir durum.
- Vitamin eksikliği mi, tiroid mi, yoksa depresyon mu?
- Odaklanamıyor, kolay sinirleniyor, zor uyanıyorsanız…
- Beyninizin freni çekik kalmış olabilir!
- Uyuyorsunuz ama dinlenemiyor musunuz? Sorun gece değil gündüzde.
- Beyin sisi ile demans arasındaki fark hayatınızı değiştirir.
- İlaç mı? Bitki mi? Yoksa sadece yanlış kahve saati mi?
- Bir testle zihinsel     berraklığınızı ölçün.
- Çinko eksikliği mi? Omega-3 mucizesi mi? Gerçekler burada.
- Şeker, glüten, antidepresanlar… Beyin sisi dostu mu, düşmanı mı?
- En çok 50 yaş üzerini     etkiliyor, ama gençleri de sarıyor.
- Zihniniz sisli, uykunuz yetersizse: Bu yazı sizin için.

Bunama mı, beyin sisi mi?

Aşağıdaki tablo farkı daha iyi anlatır:

Cleveland Clinic ne diyor?

Cleveland Clinic beyin sisini, “nöronlar arası sinyal iletiminde yavaşlama” olarak tanımlar. 
Yani fiziksel bir yorgunluk değil, zihinsel iletişim sisteminin yavaşlaması. Uyaranlara yanıt gecikir, bilgi işleme kapasitesi düşer, kısa süreli hafıza zayıflar. Hastalık değil ama uyarıdır. Uzarsa, “hafif bilişsel bozukluk” aşamasına geçebilir. Bu durum, ilerleyen yıllarda alzheimer riskini artırabilir. (Kaynak: Cleveland Clinic Brain Fog & Aging, 2023)

Yarın:

- Vitamin mi eksik, beyin mi yorgun? 
- Beyin sisine neden olan eksiklikler neler?
-  Hangi vitaminler, hangi düzeyde işe yarar? 

sözcü