Dünya nüfusunun yarısı sıtma riski taşıyor

Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Levent Akın, sıtma hastalığında bu yılın temasının "Geleceğe Yatırım, Sıtmaya Bozgun" olarak belirlendiğini söyledi. 2030 yılına kadar sıtma vakaları ve ona bağlı ölümlerin yüzde 90 azaltılmasının hedeflendiğini ifade eden Akın, “2015 yılındaki hedeflerle birlikte sıtmanın görülmediği ülke sayısının 35 çıkarılması amaçlanmaktadır” açıklaması yaptı.

Akın yaptığı açıklamada, Dünya Sağlık Örgütü 2001 yılından itibaren her yıl 25 Nisan’ı Dünya Sıtma Günü olarak belirlediğini, düzenlenen etkinliklerle sıtma konusunda farkındalığın arttırılmasının amaçlandığını bildirdi. Ayrıca Dünya Sıtma Günü’nün, sıtmanın önlenmesi ve kontrolünde yapılan ilerlemelere vurgu yapmak ve bu ilerlemeleri hızlandırmak için bir fırsat olarak da değerlendirildiğini anlatan Akın, “Dünya Sıtma Günü’nün 2015 yılındaki teması ‘Geleceğe Yatırım, Sıtmaya Bozgun’ olarak belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü bu tema çerçevesinde sıtmayı ortadan kaldırmak için çağrıda bulunmuş, bu amaçla bazı hedefler belirlemiştir. Bu hedeflerden birisi 2030 yılına kadar sıtma vakaları ve ona bağlı ölümlerin yüzde 90 azaltılmasıdır. Son 10 yılda 4 ülke sıtmanın görülmediğini belgelendirilmiştir. 2015 yılındaki hedeflerle birlikte sıtmanın görülmediği ülke sayısının 35 çıkarılması amaçlanmaktadır” dedi.

Sıtmanın, enfekte sivrisineklerin ısırması ile insanlara bulaşan ve hayatı tehdit eden bir hastalık olduğunu belirten Akın, 3,4 milyon kişinin, 106 ülke ve bölgede sıtma riski bulunan alanlarda yaşadığını, dünya nüfusunun da yaklaşık olarak yarısının “sıtma” riski altında olduğunu vurguladı.

Prof. Dr. Levent Akın, çoğu sıtma vakası ve buna bağlı ölümlerin sahra altı Afrika’da gerçekleştiğine dikkat çekerken, bununla birlikte Asya, Latin Amerika, Orta Doğu ve Avrupa’nın bazı bölümlerinin de sıtmadan etkilenebileceğini aktardı. 2014 yılında 97 bölgede ve ülkede sıtma bulaşmasının söz konusu olduğuna değinen Akın, “2013 yılında sıtma 198 milyon kişide klinik bulgu verdiği ve çoğunluğunu Afrika’lı çocukların oluşturduğu 584 bin kişinin yaşamını kaybettiği tahmin edilmektedir” ifadelerini kullandı.

Türkiye’de 2009 yılında sadece 9 nüks olarak bildirilen sıtma vakası varken 2012 yılında bu sayının 34’e yükseldiğini, 2012 yılında bildirilen 285 vakadan 251’inin yurt dışından Türkiye’ye gelen kişilerde saptandığını aktaran Prof. Dr. Levent Akın, şunları kaydetti:

“Avrupa Birliğine üye ülkelerde de bildirilen sıtma vakası 5 bin 161 olup vakaların yüzde 99’u AB dışındaki ülkelerden AB ülkelerine gelen kişilerde görülmüştür.

Bu bilgiler dünyada ve yakın coğrafyamızda sıtmanın hala bir tehdit olarak sürdüğünü göstermektedir. Bu nedenle ülkelerde yerli sıtma vakası görülmese dahi diğer ülkelerdeki vakalar nedeniyle hastalıkla mücadele zorunlu hale gelmektedir. Bu mücadelenin başarılı olabilmesi için sıtma hastalığını ve korunma yollarının tekrar hatırlanmasında yarar vardır.

Sıtma korunması ve yakalanıldığı zaman tedavi edilmesi mümkün bir hastalıktır. Bu bağlı olarak koruyucu önlemler uygulandığında sıtmaya bağlı hastalık yükünün azaldığı görülmektedir. İnsanlarda sıtmaya neden olan dört parazit türü vardır: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax (ülkemizde en sık görülen türü), Plasmodium malariae , Plasmodium ovale.

Sıtma hastalığının bulaşmasına neden olan sivrisinekler sığ tatlı su birikintileri, pirinç tarlaları gibi değişik yerlerde çoğalmaktadır. Plasmodium vivax ve falciparum en sık görülen, falciparum aynı zamanda en öldürücü olan tür olarak bilinmektedir.”

-“SITMA KORUNABİLİR BİR HASTALIKTIR”-

Sivrisinek ısırığından sonra sıtmaya bağlı ilk bulgu ortaya çıkana kadar geçen sürenin 7 ile 30 gün (genellikle 10-15 gün) arası değiştiğini söyleyen ve “Ancak sıtmanın sık görüldüğü bölgeye seyahat öncesi kemoproflaksi alanlarda bulguların açığa çıkması gecikebilir” bilgisine veren Akın, “Akut başlangıçlı olan sıtma, ateşli bir hastalıktır. İlk olarak ortaya çıkan belirtiler ateş, baş ağrısı, titreme, kusma gibi belirtilerdir. Kişilerde 2-3 günde bir olan ateş ile birlikte görülen titremeye neden olmaktadır. 24 saat içinde tedavi edilmediği takdirde, P. Falciparum ile oluşan sıtma ölüme yol açabilen ağır hastalığa ilerleyebilir. Ciddi sıtma, Karaciğer yetmezliği, pıhtılaşma bozukluğu, ciddi anemi, metabolik asidoza bağlı solunum sıkıntısı, ensefalit, çoklu organ yetmezliği gibi bulguların bir ya da daha fazlasına neden olmaktadır. Sıtmanın endemik olduğu bölgelerde kişilerde geçirilen asemptomatik sıtma sonucunda kısmi bağışıklık gelişebilir” dedi.

Akın, erken tanı ve tedavinin hastalığı azaltacağını ve ölümleri önleyeceğini ayrıca sıtmanın bulaşmasını da azaltacağını belirtirken, şu açıklamaları da yaptı:

“Sıtma korunabilir bir hastalıktır. Vektör kontrolü toplum düzeyinde sıtma iletimini azaltmak için ana yoldur. Bu nedenle vektörlere karşı etkili olarak mücadele edilmelidir. Sivrisineklerinin üreme alanları olan su birikintileri düzenlenmeli ya da yok edilmelidir.

Bireylerde sıtma bulaşının önlenmesinde, sivrisinek ısırıklarına karşı kişisel koruma uygulamaları mevcuttur. Sivrisinek ısırıklarını önlemek için cilde sürülen sivrisinek kovucuları kullanılabilir. Kapı ve pencerelerin telle kapatılması, cibinlik kullanımı, yatılan odalar için insektisit kullanımı gibi önlemler alınabilir. Sıtma için endemik olan bölgelere geçici olarak bulunacaklar için kemoproflaksi verilir.

Bildirimi zorunlu bir hastalık olan sıtma için izolasyon ve dezenfeksiyon uygulamaları yoktur. Sıtmanın sık görüldüğü bölgelere seyahat edenler gidip gelirken kontrol edilmeli, tedavi geciktirilmemelidir.”

ANKA