15 Temmuz ekonomisi

Bundan tam bir sene önce 15 Temmuz Cuma günü saat 21 sularında Ankara’da jetler alçak uçuş yaptığında Türkiye tarihinin en uzun gecelerinden birine başlıyordu. Ardından İstanbul Boğazı üzerindeki iki köprünün de askerler tarafından kapatılması büyük ihanetin habercisi oldu. Türkiye 249 evladını 15 Temmuz 2016’yı 16 Temmuz 2016’ya bağlayan gece kaybetti. Hain darbeciler sivil vatandaşların üzerine ateş açtı. Milletin meclisini, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı bombaladı.

Aradan geçen bir yılda tam 164 bin kişi hakkında adli işlem yapıldı. Yargının aldığı kararlar oldukça tartışmalı bir hale geldi. 20 Temmuz 2016’dan itibaren ilan edilen Olağanüstü Hal, hükümetin çıkardığı Kanun Hükmünde Kararnameler ile FETÖ’cülerin temizlenmesi işlemine başlandı. Bu süreçte yaratıldığı düşünülen mağduriyetler kamuoyunda uzun süre gündem oldu. OHAL komisyonu kuruldu.

Darbe gecesi Meclis bombalanmadan önce milletvekilleri genel kurul salonunda idi. CHP’li Özgür Özel (solda) ile Meclis Başkanı İsmail Kahraman. Fotoğraf: Depo Photos

15 Temmuz’un şüphesiz en olumsuz etkilerinden biri ekonomiye oldu. Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkçi yaptıkları hesaba göre başarısız girişimin ekonomiye etkisini 50 milyar TL (14 milyar dolar) olarak belirtti. Hükümet darbenin ardından yabancı yatırımcı güvenini tesis etmek için çalışmalara başladı. Dolar kuru alıp başını giderken hükümet bankalar aracılığıyla ekonomiyi canlandırmak için girişimlerde bulundu. İşte 15 Temmuz sonrası ekonomide son bir yılda yaşanan gelişmelerin kısa bir özeti…

560 KİŞİYE 2 SAAT 15 DAKİKA KONUŞTU

Hain darbe girişimini haber aldıktan sonra Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek hemen yabancı yatırımcılarla bir telekonferans toplantısı düzenledi.

Şimşek yatırımcılara piyasanın pazartesi günü açılacağının teminatını verirken girişimin başarısız olduğunu anlattı. 560 uluslararası yatırımcının katıldığı telekonferans 2 saat 15 dakika sürdü. Şimşek aynı zamanda yakın zamanda Türkiye’nin kredi notunu açıklayacak kuruluşlarla da bir görüşme yaptı.

Dolar/TL’nin 15 Temmuz 2016’dan bu yana seyri. GRAFİK: Foreks

Hükümet bu süreçte doları kontrol altına almak için Merkez Bankası aracılığıyla piyasaya dolar sattı. Vatandaş dolar bozmaya davet edildi. Bazı kamu kurumları ellerindeki döviz hesaplarını TL’ye dönüştürdü.

NOTLAR DÜŞÜRÜLDÜ

Darbe girişiminin ardından S&P, Moody’s ve Fitch Türkiye’nin kredi notunu düşürdü. Türkiye’nin kredi notu üç ülkede de ‘yatırım yapılamaz ülke’ konumuna geldi. Fitch, S&P ve Moody's'in Türkiye'ye verdiği ilk notlar yatırım yapılabilir seviyedeydi.

MERKEZ BANKASI NE YAPTI?

Yüksek faiz sebebiyle siyasi otorite tarafından sık sık eleştirilen Merkez Bankası darbe girişiminin ardından bir süre daha düşük faiz politikasına devam etti. Ardından merkez 3 yıl sonra faiz artırdı. Politika faizinin yükselmesi sonucu bankaların faiz artırması dolayısıyla mevduat faizleri de arttı. Bu durum yüksek enflasyonda belirleyici oldu.

DEVLET KREDİLERE KEFİL OLDU

Hükümet ekonomiyi canlandırmak için kredi musluklarını açtı. KOSGEB aracılığıyla bir çok esnafa 50 bin TL’ye kadar kredi verildi. Faizsiz ilk yıl geri ödeme olmayan üç yıllık vadeli bu kredilere başvurularda bir çok sıkıntı yaşandı. Kimi vatandaş online sisteme başvuramadı. Devlet ayrıca Kredi Garanti Fonu altında vatandaşın çekeceği kredilere kefil oldu böylece 250 milyar TL’lik kredi hacmi oluşturmuş oldu.

İŞSİZLİK REKOR KIRDI

İşsizlikte son 6 yılın rekorları kırılmaya başlandı. Pek çok vatandaş yeni iş bulmakta zorlandı. Genç işsizliği tehlikeli boyutlara geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bütün patronları istihdam seferberliğine katılmaya çağırdı. Seferberlikte 2 milyon yeni istihdam yaratılması bekleniyordu. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu’na göre yaratılan yeni istihdam sayısı 700 bini aştı. İstihdam seferberliğinin etkisi henüz işsizlik verilerine yansımadı. Şubat döneminde işsizlik yüzde 12.7 ile 7 yılın zirvesine çıkmıştı.

ENFLASYON DURDURULAMADI

Bilhassa cari açık veren bir ülke olan Türkiye’yi dolar kurunun artması ciddi bire şekilde etkiliyor. ‘Benim dolarım yok banane’ diyemiyor vatandaş. Kur artışı pek çok ürüne zam olarak yansıyor. Bu yüzden enflasyon 2017 yılının ilk aylarında rekor üzerine rekor kırdı. Memur ve emekliye verilen zamlar daha ilk aylarından eridi. Enflasyon mart ayında yüzde 11.72 ile son 5 yılın rekorunu kırdı.

Son 10 yıldaki enflasyon rakamları. GRAFİK: Trading Economics